Fanfiction is geen guilty pleasure, maar een stille revolutie van verlangen
geschreven door Cindy Druyts, auteur van Kut genoeg om een boek over te schrijven
Fanfiction, verhalen waarin fans nieuwe versies schrijven van bestaande personages, lijkt op het eerste gezicht spielerei, maar het is veel meer dan een hobby. Terwijl het internet lacht om een fanfictieboek waarin Hermelien eindigt in de armen van Draco, schrijven miljoenen vrouwen en queer mensen wereldwijd elke avond hun eigen verboden liefdesverhalen. Niet om te ontsnappen aan de realiteit, maar om die even naar hun hand te zetten.
In de wereld van fanfiction mag verlangen eindelijk ongeremd bestaan: zonder schaamte, zonder oordeel, zonder het klassieke scenario waarin seks begint als de kleren uitgaan en eindigt als het orgasme bereikt is. Fanfic is geen puberale fantasie, het is een feministische oefening in vrijheid.
Er werd enkele dagen geleden in De Standaard geschreven dat fanfictie ‘booming business’ is, het “nieuwe goud” nu superheldenfilms uitgeblust raken. Interessant, ware het niet dat fanfictie al bestond lang voor het internet: Jonathan Swift publiceerde in 1726 Gulliver’s reizen, waarop lezers prompt hun eigen versies schreven. Fanfic is dus al bijna 300 jaar booming business. ’t Is maar wat je 'nieuw' noemt, natuurlijk.
Het echte goud ligt bovendien niet in clicks of boekdeals, maar in de mentale ruimte die het genre creëert. Zoals ik in mijn boek Kut genoeg om een boek over te schrijven zeg: “Fantasie is een krachtige accelerator en nergens bloeit die zo ongeremd als in de wereld van fanfic.” Wat daar gebeurt, is geen oppervlakkig tijdverdrijf, maar een vorm van emotionele en seksuele zelfbeschikking.
De digitale speeltuin van verlangen
Fanfiction is al decennialang een digitale speeltuin voor verlangen. Op platformen zoals Archive of Our Own schrijven fans alternatieve versies van bestaande verhalen. Draco valt niet voor Hermelien omdat J.K. Rowling dat zo bedacht, maar omdat iemand zich afvroeg: wat als… Die twee woorden zijn de zuurstof van fantasie en precies daar ligt de kracht van fanfic: het herschrijven van het script. Niet alleen van verhalen, maar ook van de manier waarop we naar verlangen, intimiteit en macht kijken.
Wat veel mensen niet weten, is dat fanfic grotendeels een vrouwelijk en queer domein is. Meer dan 90% van de actieve schrijvers identificeert zich als vrouw of queer, en opvallend genoeg gaan de populairste verhalen vaak over twee mannelijke personages: denk aan Draco en Harry, Sherlock en Watson. Volgens tellingen uit 2024 op Archive of Our Own bestaan er ruim 64.000 verhalen over Draco en Harry, tegenover ongeveer 29.000 over Draco en Hermelien. Dat fenomeen heet slash.
Het lijkt paradoxaal: miljoenen vrouwen, vaak heteroseksuele vrouwen, die verhalen schrijven over mannen met elkaar. Maar net in die omkering schuilt vrijheid. Slash laat vrouwen ontsnappen aan het traditionele heteroseksuele script. Je weet wel: hij neemt het initiatief, zij volgt; penetratie als einddoel, emotie als bijzaak. In slash kan seks teder zijn, wederkerig, emotioneel open. Er is ruimte voor kwetsbaarheid. Voor troost. Voor verlangens die in de echte wereld te precair of te beschamend lijken.
Veiligheid en opwinding tegelijk
Voor veel vrouwen en queer personen is fanfiction een veilige manier om verlangens te verkennen die in hun dagelijkse leven moeilijk bespreekbaar of sociaal afgekeurd zijn. Fanfiction biedt wat onze maatschappij vaak niet durft te combineren: veiligheid en opwinding. Het is een mentale ruimte waarin je mag experimenteren zonder consequenties, zonder lichaam, zonder prestatiedruk.
In mijn praktijk als seksuologe zie ik hoe zeldzaam dat gevoel is. Veel mensen ervaren verlangen als iets wat gecontroleerd of onderdrukt moet worden. Ze durven wel fantaseren, maar niet vertellen. Fanfiction doorbreekt dat stilzwijgen, niet door erover te praten, maar door erover te schrijven. Door woorden te geven aan wat in stilte leeft.
Onderzoekster Sari Van Anders ontwikkelde in 2015 de Sexual Configurations Theory (SCT), een kader om seksuele scripts te herschrijven. Het fenomeen slash wordt in dit licht vaak gezien als een manier waarop vrouwen dit doen. Ze gooien even alle regels overboord om te voelen wat vrijheid doet en dat, ironisch genoeg, via twee fictieve mannen die elkaars kwetsbaarheid aanraken. Ze willen verlangen verkennen zonder zich bekeken te voelen. Fanfic biedt afstand, je moet even niet jezelf (inclusief alle mogelijke beperkingen die daarbij horen) zijn.
Een stille revolutie van verlangen
In een mediacultuur waar queer en vrouwelijke verlangens nog steeds ondervertegenwoordigd zijn, vult fanfiction het gat dat de officiële verhalen laten. Toch blijft fanfic voor velen een bron van spot. Alsof het een infantiele hobby is voor vrouwen met te veel tijd en te weinig realiteit. We lachen om Hermelien en Draco, we zwijgen over Harry en Draco, maar slikken zonder morren de vijftig tinten van een miljardair die vrouwen liever bezit dan begeert. Dat zegt iets over onze culturele blinde vlek: we tolereren vrouwelijke opwinding zolang ze netjes verpakt zit in commerciële, heteronormatieve fictie. Zodra vrouwen hun fantasie zélf in handen nemen, wordt het gênant.
Die schaamte is geen toeval. Ze is het gevolg van eeuwenlange regulering van vrouwelijk verlangen: in literatuur, religie en wetenschap. Fanfiction is daar het digitale tegengif voor en breekt dat keurslijf open. Het is een digitale vrijplaats waar nieuwsgierigheid de enige regel is.. Misschien is het dus tijd dat we fanfiction niet langer zien als escapisme, maar als wat het in wezen is: een stille revolutie van verlangen.
Cindy Druyts is klinisch seksuologe en auteur van Kut genoeg om een boek over te schrijven (Acco).
Cindy
Dit artikel werd geschreven door Cindy Druyts, klinisch seksuoloog VVS, opleider en auteur van het boek 'Kut genoeg om een boek over te schrijven' met eigen praktijk te Antwerpen: Konektis
